باغ و آب انبار شیخ ساوه بزرگترین کاروان سرا
«باغ شيخ» روستايي است از توابع بخش مرکزي شهرستان ساوه و در هشت کيلومتري شهر ساوه، اين روستا بر سر راه ساوه به باقرآباد قم در ميان دو روستاي «احمدآباد» و «طراز ناهيد» قرار دارد.
«باغ شيخ» از جمله روستاهاي کويري بشمار ميرود و معماري بافت تاريخي روستا نيز مطابق با ويژگي معماري شهرهاي کويري است اما در طول سالهاي اخير دچار تغييرات بسياري شده است.
بر اساس سرشماري مرکز آمار ايران در سال 1385 جمعيت اين روستا 1002 نفر(231 خانوار) است.
از جمله آثار تاريخي روستا، کاروانسراي عبدالغفارخان است که در سمت غرب روستا واقع شده و تاريخ بناي آن به سال 1240 ه.ق و دوران فتحعليشاه قاجار باز ميگردد که خود ميتواند يکي از علل شکلگيري روستا باشد.
به گفتهي رئيس ميراثفرهنگي، گردشگري و صنايعدستي ساوه، کاروانسراها از جمله مکانهايي هستند که در گذشته در مسير راههاي اصلي ساخته شدهاند، از اين رو بهلحاظ قرار گرفتن در مسير جاده از معماري ويژهاي برخوردار هستند.
«علياکبر صديف» با تشريح ويژگيهاي کاروانسراي باغ شيخ افزود: اين کاروانسرا که به بزرگترين کاروانسراي باستاني کشور شهرت دارد، از زيباترين کاروانسراهاي واقع در دشت فلات بوده و داراي يک حياط مرکزي و چهار ايوان بزرگ در جوانب حياط است.

به گفتهي وي، در چهار گوشه حياط اصطبلهايي که به نام «شترخوان» معروف بودهاند، قرار دارند. اتاق مسافران در اطراف حياط مرکزي واقع شده است که چند پله هم از کف حياط بالاتر است تا هم از آب و گل و هم از گرد و خاک کف حياط دور باشند.
مصالح ساختماني به کار رفته در بنا آجر بوده و تزئينات آن عبارت است از نماکاريهاي آجري در پيشاني جلوخان کاروانسرا و ايوانهاي بزرگ و ورودي حياط که بهصورت لوزيهاي متقاطع و درهم و دندانهدار و برجسته است.
همچنين مقرنسکاريهاي گچي نيمه طاق غرفه، بدنه هشتي و دو طرف جلوخان ورودي کاروانسرا به طرز زيبا و جالبي تزئين شدهاند.
آب انبار روستا نيز که از موقوفات عبدالغفارخان خلج است و به گواهي سنگ کتيبه آن به سال 1238 ه.ق ساخته شده است.
جلوخان آب انبار در جبههي شرقي بنا واقع شده و راه پله آن با 30 پله به پاشير راه مييابد. منبع آب انبار چهارگوش است که سقف آن به وسيلهي طاقها و گنبدهاي خفته که بر روي ستون چهارگوش وسط بدنهي آب انبار زده شده مسقف شده است .
تزئينات نيمه طاق جلوخان اين آب انبار داراي مقرنسکاري گچي بسيار زيبايي به تقليد از مقرنسکاريهاي دوره صفوي است.
تکيهي باغ شيخ در مرکز بافت روستايي با طرحي شبستاني و با 10 ستون استوانهاي با آجر اجرا شده و در محل تلاقي سه گذر اصلي ساخته شده است که حد خارجي آن با تبعيت از بافت ارگانيک به بدنه خانهها و گذرها محدود شده و حلقهي مرکزي آن يک شش ضلعي منتظم را تشکيل ميدهد.
در مرکز فضاي شش ضلعي حياط، سکويي به ارتفاع حدود دو پله و بيضي شکل جهت انجام مراسم شبيهخواني و تعزيه ساخته شده است.

اين تکيه فاقد سنگنوشته و تاريخ است، اما نوع مصالح و طرز ايجاد ستونها و طاقها شباهت زيادي به طرز کار آب انبار و کارونسرا دارد.
در شرق روستاي باغ شيخ محوطهي وسيعي در حدود 200*500 مترمربع قرار دارد که با توجه به آثار سفالهاي فيروزهاي رنگ مکشوفه از اين منطقه، مربوط به دوره اسلامي و خصوصاً دورههاي سلجوقي و ايلخاني و تا اواسط قرن 8 ه.ق است.
متأسفانه اين اثر ملي و بناي تاريخي ارزشمند که نمونهاي از فرهنگ، هنر و معماري اصيل ايراني است، در معرض تخريب قرار دارد و اگر فکري براي مرمت و بهسازي اين ابنيه تاريخي نشود قطعاً از ميان ميرود.
گفته ميشود، اين بناي تاريخي در تملک شخصي است و هرگونه اقدام براي حفظ و نگهداري از اين اثر باستاني بايد از سوي صاحب ملک انجام شود.
اين اثر ملي در سال 54 به شماره 1185 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
+ نوشته شده در چهارشنبه بیست و هفتم آبان ۱۳۹۴ ساعت 11:51 توسط مجید صیادزاده
|
